Το βιβλίο του δρα Γιώργου Παμπορίδη «Οι υδρογονάνθρακες της Κυπριακής Δημοκρατίας», που κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες, προκάλεσε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, και οι βασικές του αρχές αποτελούν και τις βάσεις του εκλογικού προγράμματος του Νίκου Αναστασιάδη στις προεδρικές εκλογές. Ο δρ Παμπορίδης αξιολογεί σε μια συνομιλία με τον «Φ» το τοπίο με βάση τις εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ όπως και του ισραηλινού φυσικού πλούτου και το πώς είναι δυνατό να επηρεάσουν τις εξελίξεις στο Κυπριακό σε σχέση με την Τουρκία. Μιλά και για το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο συνολικό σκηνικό με το φυσικό αέριο, σημειώνοντας ότι το κυπριακό είναι ουσιαστικό ευρωπαϊκό αέριο.
Συνέντευξη: Πέτρος Θεοχαρίδης
-Δεδομένων των επαφών, των γνώσεων, της εμπειρίας σας, ποια είναι η εντύπωση που έχετε για την εξέλιξη των σχέσεων Κύπρου - Ισραήλ σε θέματα φυσικού αερίου; Η συνεργασία Κύπρου - Ισραήλ, αν τεθεί σε σωστές βάσεις, μπορεί να προχωρήσει σημαντικά. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι το Ισραήλ βρίσκεται σε νέα φάση: νέες συνθήκες της σχέσεις του με την Αίγυπτο, ακόμα και με τη Σαουδική Αραβία, με τις οποίες έχει σχεδόν ταυτόσημες θέσεις στα θέματα Μέσης Ανατολής. Με την Ιορδανία διατηρούσε πάντοτε ιδιαίτερες σχέσεις. Με το Ισραήλ μπορούμε να αναπτύξουμε πολύ στενότερες σχέσεις, χωρίς να διακινδυνεύσουμε της σχέσεις μας με την Αίγυπτο, η οποία θεωρώ ότι πρέπει να αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα της πολιτικής μας στην περιοχή. Με καλές εξηγήσεις με την Αίγυπτο, μπορούμε να έχουμε πολύ πιο στενές σχέσεις με το Ισραήλ.
-Οι σχέσεις της με Ισραήλ και Αίγυπτο πρέπει να συμβαδίζουν και με αυτές της Ελλάδας με τις χώρες αυτές; Πρόσφατα είχαμε κάποιες κοινές επαφές μεταξύ Αιγύπτου - Κύπρου - Ελλάδας. Για παράδειγμα, στο καυτό και κύριο θέμα των υδρογονανθράκων, η πολιτική ή ακόμα και τα συμφέροντα Κύπρου και Ελλάδας δεν είναι πλήρως ταυτόσημα. Δεν είναι απαραίτητο να συμβαδίζουν οι σχέσεις της Κύπρου με της γειτονικές της χώρες με αυτές της Ελλάδας. Σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες θα πρέπει να πούμε πως οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι τέτοιες που απαιτούν συνεχή προσαρμογή. Για παράδειγμα, πριν έξι χρόνια θα ήταν αδύνατο να γίνουν γεωτρήσεις σε τέτοιο βάθος όπως αυτό που βρέθηκαν τα κοιτάσματα της Κύπρου και του Ισραήλ. Τώρα υπάρχει δυνατότητα. Το ίδιο ισχύει και για τους αγωγούς. Μπορεί τεχνολογικά να είναι δυνατός κάποιος αγωγός στο επόμενο διάστημα. Το Ισραήλ, για παράδειγμα, τώρα έχει θέσει ως προτεραιότητα την υλοποίηση της καλωδιακής ηλεκτρικής σύνδεσης -του Euroasian Interconnector- μέσω Κύπρου που θα συνδεθεί με την Ευρώπη. Δεν προβαίνει σε αυτή την ενέργεια επειδή θέλει να πωλήσει ηλεκτρισμό. Θέλει να έχει εναλλακτική οδό τροφοδοσίας με ηλεκτρισμό σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Ταυτόχρονα το καλώδιο έχει και ανάδρομη δυνατότητα. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αξιοποιήσουμε. Αν το καλώδιο μπορούσε να πάει απευθείας στην Ελλάδα από το Ισραήλ, εμείς δεν θα είχαμε κανένα λόγο και ρόλο. Οι στενές σχέσεις του Ισραήλ με την Ελλάδα διατηρούνται και οι δύο χώρες ξέρουν ταυτόχρονα ότι η κάθε μία έχει τις δικές της προτεραιότητες και σχεδιασμούς σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες. Εμείς μπορούμε να προωθήσουμε τους δικούς μας στόχους, σε συνεννόηση με την Ελλάδα, αλλά με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες του κάθε κράτους.
-Εδώ μιλούμε για την κυρίαρχη προτεραιότητα, που είναι το τερματικό υγροποίησης… Το LNG είναι μονόδρομος. Είναι ο πρώτος στόχος και πρέπει να είναι ακόμα και αν υπάρχουν δυσκολίες και αντιξοότητες. Και σίγουρα υπάρχουν. Αν ήταν ιδανικά τα πράγματα η καλύτερη λύση θα ήταν ο αγωγός μέσω Τουρκίας. Δεν θα πρέπει να θεωρείται ανάθεμα. Και θα πρέπει πολιτικά να δείξουμε στην Τουρκία ότι αυτή θα πρέπει να προβεί στα δέοντα μέτρα ώστε να αλλάξει το σκηνικό και να είναι εφικτός ο αγωγός μέσω της. Δεν θεωρώ ότι το θέμα πρέπει να είναι «ταμπού». Κάποιοι πολιτικοί λένε πως δεν τέθηκε ποτέ θέμα αγωγού μέσω Τουρκίας. Κι αν δεν τέθηκε θα έπρεπε να τεθεί. Υπό διαφορετικές συνθήκες, χωρίς κυπριακό πρόβλημα η Τουρκία θα μπορούσε να είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός μας εταίρος. Μπορούμε να τον προβάλουμε λοιπόν σαν κίνητρο στην Τουρκία για επίλυση του Κυπριακού. Βέβαια το LNG θα είναι πάντα το δίχτυ ασφαλείας της Κύπρου.
-Γιατί το βλέπετε έτσι; Η Τουρκία είναι μια αγορά τεράστια, με τον μισό της πληθυσμό κάτω των 30 ετών. Ο πληθυσμός της, η γεωγραφία της, η οικονομία της, δεν μπορούν να αναπτυχθούν αν δεν λύσει η Τουρκία συστημικά της προβλήματα, μεταξύ των οποίων θεσμικά αλλά και το ενεργειακό. Η Κύπρος θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή μεγάλων επενδύσεων για την Τουρκία. Η επόμενη μέρα βρίσκει την Τουρκία να μας έχει ανάγκη ως πύλη επενδύσεων. Ωστόσο, με την εξέλιξη που παρατηρούμε σε σχέση με τον Ταγίπ Ερντογάν, η Τουρκία δεν δείχνει να το αντιλαμβάνεται αυτό. Αντίθετα, φαίνεται ότι η περιοχή της Μέσης Ανατολής και ευρύτερα θα δεινοπαθήσει λόγω Ερντογάν. Στο Αζερμπαϊτζάν επίσης, μετά τις εκλογές στη Γεωργία, οι εξελίξεις δεν είναι προς την κατεύθυνση που ευνοούν τους αγωγούς μέσω Τουρκίας. Ο Πούτιν ενισχύει το εκτόπισμά του και πλέον τίθενται ερωτήματα για το ποια θα είναι η τιμή του φυσικού αερίου, ποιος ελέγχει το αζέρικο αέριο στη πορεία του προς την Ευρώπη. Αν η Ρωσία έχει λόγο στον τρόπο διέλευσης του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και στο κόστος διέλευσης, η Τουρκία χάνει το παιγνίδι. Γι' αυτό η Τουρκία θα δώσει μεγαλύτερη σημασία στο αέριο της περιοχής μας.
-Αυτό όμως πιθανότατα σημαίνει περισσότερα προβλήματα για μας. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα η Ευρώπη θα δείξει διαφορετικό ενδιαφέρον γιατί θα αντιληφθεί καλύτερα ότι πρόκειται για δικό της φυσικό αέριο. Και επίσης ότι μπορεί να μιλήσει ευθέως με το Ισραήλ για να εξασφαλίσει και από τις δικές του ποσότητες, όπως και μελλοντικά με τον Λίβανο.
-Έχουμε περίπλοκες συνθήκες εντός και εκτός, όμως η προσοχή του πολίτη στο θέμα των υδρογονανθράκων σήμερα, είναι το πώς και πότε θα έχουν αντίκρισμα στην κυπριακή οικονομία. Όμως φαίνεται πως οι εξελίξεις επηρεάζονται από σειρά παραγόντων και παικτών, που πολλοί από αυτούς είναι πιο ισχυροί από εμάς. Ποια είναι η εκτίμησή σας; Το πρώτο που έχω να πω είναι πως όσο ανίκανοι και να είμαστε στη διαχείριση των υδρογονανθράκων, όσο και να επιδράσουν επι μέρους συμφέροντα «κάτι θα μείνει»... Είναι τόσο σημαντικό το απόθεμα του οικοπέδου «Αφροδίτη», που ακόμα και να μη βρίσκαμε άλλο, έχουμε αέριο να καλύψουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες για 120 χρόνια. Δεύτερο θετικό, είναι ότι υιοθετήσαμε το σύστημα του διαμοιρασμού παραγωγής, με το οποίο διατηρούμε τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα επί των πηγών μας. Αν χειριστούμε καλά τα πράγματα, κατά τη δική μου άποψη, τα παιδιά μας θα αισθανθούν τα μεγάλα οφέλη. Δεν πρέπει να προβούμε σε ενέργειες που ενδέχεται να είναι καταστροφικές τώρα για να δούμε εμείς κάποια οφέλη αλλά να μη μείνει τίποτα για τις επόμενες γενιές.
Η Κύπρος μπορεί να κερδίσει ξανά το στοίχημα
-Με την οικονομία και ιδιαίτερα τον τομέα των υπηρεσιών στον οποίο δραστηριοποιείστε, πώς βλέπετε την επόμενη μέρα; Κανένα από τα πλεονεκτήματα που έχει η Κύπρος στον τομέα της ανάπτυξης υπηρεσιών δεν έχει επηρεαστεί. Οι τράπεζες είναι που επηρεάστηκαν αλλά κανένας νουνεχής ξένος δεν ερχόταν στη Κύπρο για τις τράπεζες μας. Είχαμε τραπεζική κουλτούρα και τη χάσαμε; Είμαστε η Ελβετία ή η Ιρλανδία; Εμείς σαν τομέας υπηρεσιών φέρναμε πελάτες στις τράπεζες. Δεν έρχονται οι τράπεζες να μας δώσουν δικούς τους πελάτες… Το νομικό, διοικητικό και φορολογικό σύστημα ήταν η βάση που προσελκύει τους ξένους. Οι τράπεζες ήταν θετικές ως προς τη διεκπεραίωση συναλλαγών. Αυτά τα έχουμε και τώρα. Δεν έχουμε νέους πελάτες. Γι’ αυτό πρέπει να προσφέρουμε νέες δυνατότητες για να τους προσελκύσουμε. Για παράδειγμα στον τομέα μεταφοράς στην Κύπρο εταιρειών εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων. Το θέμα είναι να γίνει η αρχή, να προσελκύσουμε τους πρώτους. Επίσης, να επιδιώξουμε συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας με νέες χώρες της Αφρικής -Κένυα, Αγκόλα, Τανζανία, Κάπο Βέρντε-, να πάμε στις αραβικές χώρες μέσω του Αραβικού Συνδέσμου. Η Σαουδική Αραβία μπορεί να μας ανοίξει το δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση. Θέλει πολλή και μεθοδική δουλειά από όλους, συλλογικά πια. Όχι από τον καθένα μεμονωμένα. Η Κύπρος υπερέχει έναντι όλων των ανταγωνιστών της. Σε μας εναπόκειται να το δείξουμε στις αγορές και να ξανακερδίσουμε το στοίχημα.
Το Ισραήλ δεν θέλει την Κύπρο προτεκτοράτο της Τουρκίας
-Πώς είναι το πλέγμα συμφερόντων σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες, πού επηρεάζει το Κυπριακό και τις εξελίξεις σε σχέση με το πρόβλημα; Το Ισραήλ, αποφάσισε -τελικά- να επιτρέψει την εξαγωγή υδρογονανθράκων. Η βασική έξοδος για τις εξαγωγές είναι η Κύπρος. Παράλληλα, υπάρχουν και αμερικανικά συμφέροντα έντονα - τα οποία όμως δεν θα είναι για πάντα. Το Ισραήλ λοιπόν, δεν θέλει μια λύση που να κάνει την Κύπρο προτεκτοράτο της Τουρκίας - κι αυτό επηρεάζει και τις ΗΠΑ. Μια συνεργασία Ισραήλ, Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδας, Τουρκίας, δίνει άλλες δυνατότητες στο Ισραήλ και γι’ αυτό πρέπει να εργαστούν για να στρέψουν προς αυτή την κατεύθυνση και την αμερικανική πολιτική. Και αυτό ευνοεί και εμάς. Είμαστε το τελευταίο οχυρό του δυτικού κόσμου σε μια περιοχή τρικυμίας. Παράλληλα, οι εξελίξεις αυτές βάζουν σε δεύτερη μοίρα τη Βρετανία, η οποία δεν αποκρύβει τη δυσφορία της. Αρνητικό γεγονός είναι ο ανύπαρκτος ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
-Αποκτούν πιο ενεργό ρόλο όμως η Ιταλία και η Γαλλία λόγω της εμπλοκής μεγάλων συμφερόντων τους στα κοιτάσματά μας κατά την άποψή σας; Όχι ιδιαίτερα. Για παράδειγμα, ενώ η TOTAL θα προχωρούσε άμεσα για γεωτρήσεις για πετρέλαιο, τελικά θα καθυστερήσει - όχι για πολιτικούς λόγους αλλά γιατί κέρδισε συμβόλαια στη Βραζιλία που της αποσπούν όλο το δυναμικό. Ούτε η Ιταλία επηρεάζεται ιδιαίτερα σαν εξωτερική πολιτική.
-Είχατε στηρίξει ανοικτά την υποψηφιότητα Νίκου Αναστασιάδη στην προεδρία της Δημοκρατίας, είχατε ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του προγράμματός του για τους υδρογονάνθρακες. Ποια είναι η εκτίμησή σας για τους πρώτους μήνες της προεδρίας του; Θέλω να κρίνω τον Νίκο Αναστασιάδη όχι τώρα, αλλά στα μέσα του 2014. Πρέπει να κάνει ανασύνταξη, να δει πού πάει το πλοίο και να κάνει τις διορθώσεις πορείας. Το θετικό της εικόνας που έχω, είναι ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει καλή γνώση όλων των προβλημάτων και τα αναγνωρίζει - κάτι που είναι το πρώτο βήμα για την επίλυσή τους. Πιστεύω ότι είναι διατεθειμένος να έρθει σε ρήξη με το κατεστημένο για να λύσει τα προβλήματα. Να μην είμαστε ακόμα αυστηροί κριτές. Είναι περιορισμένος ο χρόνος που πέρασε, είχαμε και όλες τις ραγδαίες εξελίξεις του Μάρτη.